Depremden Etkilenen İllerdeki Soruşturma Ve Kovuşturma Makamları, Avukatlar Ve Mağdurların Dikkat Etmesi Gereken Hususlar

Depremden Etkilenen İllerdeki Soruşturma  Ve Kovuşturma Makamları, Avukatlar Ve Mağdurların Dikkat Etmesi Gereken Hususlar

Kimler, Nereye, Nasıl Şikayette bulunabilir; Deprem felaketinde Ölenin ya da yaralananın eşi ve çocukları, eğer bunlar yok ise yakınları suçun işlendiği yerin Cumhuriyet Başsavcılığına şikâyet dilekçesi vermelidirler. Ancak güvenlik sebebiyle başka bir il/ilçeye gitmeleri hâlinde bulundukları yer il/ilçe Başsavcılığına suçun işlendiği yer Başsavcılığına gönderilmek üzere de şikâyet dilekçesi verebilirler. Savcılığın re’sen başlattığı soruşturmaya müşteki sıfatıyla mağdurlar dosyaya müdahil olabilirler. Yaralananlar, olayın meydana geldiği tarihten itibaren 6 ay içerisinde Savcılığa suç duyurusunda bulunmaları gerekmektedir.

Depremlerde Meydana Gelen Ölüm ve Yaralanma Neticelerinden Sorumluluk;-Kusurluluğu ve ceza sorumluluğunu kaldıran hal olmadığı sürece, fail bakımından taksirin ve kastın dereceleri göz önünde bulundurularak, ceza sorumluluğunun tespiti yoluna gidilecektir.

- Bu anlamda depreme dayanaklı olmayan, deprem yönetmeliğine aykırı yapı inşa edilmesinde, yıkılan binaların altında kalarak insanların hayatını kaybettiği veya yaralandığı durumda, ölüm ve yaralanma neticeleri bakımından ceza sorumluluğunun Olası kast ve bilinçli taksir şeklinde değerlendirme yapılacaktır.

Müteahhidin veya inşaat şirketlerinin sorumluluğu bakımından; Bir müteahhidin, imar planında yer alan tahsise uygun şekilde bina inşa edebilmesi için, deprem ve yapı mevzuatına bağlı olarak hareket etmesi gerekmektedir. Buna aykırı hareket eden müteahhitler hakkında olası kastla veya Bilinçli Taksirle insan öldürme ve yaralama suçlarından cezalandırma yoluna gidilebilecektir.

Arsa sahibi yönünden; Müteahhidin ihmallerini arsa sahibi ile birlikte kararlaştırdığı veya inşaatta kullanılacak malzemenin arsa sahibi tarafından karşılandığı durumda, sorumluluk silsilesine arsa sahibi de dahil olacaktır. Bu halde; sorumluluk bakımından Türk Ceza Kanunu m.37/1’e göre arsa sahibi de müşterek fail olacaktır.

Denetim firmasının sorumluluğu bakımından; Binadaki aksaklıkları ve mevzuata aykırılıkları tespit etmek denetim firmasının yükümlülüğündedir. Denetimin eksik yapıldığı veya hiç yapılmadığı, binanın sadece dışına bakılarak inceleme yapıldığı Denetim firmasının mevzuata aykırılıkları bilmesine rağmen, binanın mevzuata uygun olduğuna dair rapor vermesi durumunda, sorumluluğu olacaktır.

Belediyelerin sorumluluğu bakımından; İmar planını deprem bölgelerine uygun şekilde hazırlamayan, gerekli ekibi ve çalışma ortamını hazırlamayan, deprem bölgelerinde çarpık kentleşmeye, yüksek binaların inşasına izin veren, usul ve yasaya aykırı yapı kullanım izni veren, uzmanların uyarı ve tavsiyelerini dikkate almayan belediyenin karar organlarının ceza sorumluluğu söz konusu olacaktır.

İmar affı bakımından; İmar mevzuatına aykırı şekilde yapılan binaların, daha sonra devlet tarafından hukuki zemine kavuşturulmasını amaçlayan imar barışı kapsamında, asgari güvenlik koşulları taşımayan ve can güvenliği bakımından yapı standartlarına aykırı olan binalara yapı kayıt belgesi veren kişi ve kurumlar bakımından ceza sorumluluğu gündeme gelebilecektir.

Olası depreme ilişkin gerekli önlemleri almayan, arama ve kurtarma çalışmalarının geç, eksik ya da hatalı başlaması neticesinde kayıpların artmasına, ölüm veya yaralanmaya sebep olan yetkililer bakımından; Olası depreme ilişkin gerekli önlemleri almayan, Deprem meydana geldikten sonra AFAD görevlileri ve devletin diğer yetkili kurumlarının zamanında ve hızlı bir şekilde enkaz kaldırma ve enkaz altında bulunan kişileri kurtarma bakımından geç müdahalede bulunması sebebiyle ölüm ve yaralanmaların meydana gelmesi durumunda, bu husus devletin pozitif yükümlülüklerini ihlali niteliğinde olduğundan, AFAD görevlileri, valilik, Kaymakamlık ve ilgili Bakanlık yetkilileri hakkında ayrıca suç duyurusunda bulunulması gerekmektedir. Bu durum yargılamanın AYM ve AİHM süreçlerinde son derece önem arz etmektedir.

Zaman kaybetmeden delillerin derhal tespit edilip  toplanması için yapılması gerekenler:

1-Hasar görmüş ve yıkılmış binaların  tüm cephelerinden  video ve fotoğraflar alınmalıdır.

2-Beton kalitesi için karot makinesi kullanılarak sertleşmiş betondan  karot numune alımı yapılmalıdır.

3-Nervürlü veya düz demirlerden 30 cm ve daha uzun demirlerden örnek alınmalıdır.

4-Saha temizliği sonrası bina çevresinde 3 adet sondaj etüt raporu alınması gerekmektedir.

5-Yapının inşası ve projesinde olmuş ve olması gereken evraklar  ( zemin etüd raporu,. Kullanılan malzemelerin test sonucu ve nihai raporlar ) toplanmalıdır. Yıkılan veya zarar gören yapılar ile ilgili daha önce alınmış raporların ve varsa medya haberlerinin temini sağlanmalıdır.

6-Deprem bölgesinde yıkıntıların kaldırılması sebebiyle delillerin kaybolması riskini ortadan kaldırmak için diğer şehirlerin bilirkişi listelerinde yer alan bilirkişilerinde görevlendirilmesi ve delillerin hızlı toplanması sağlanmalıdır.

7-Deprem sonrası AFAD ve diğer Devlet kurumları görevlilerinin hızlı bir şekilde enkaz kaldırma ve enkaz altında bulunan kişileri kurtarma bakımından geç müdahalede bulunduğuna dair yapılacak Savcılık şikayetlerinde  tanıklık edecek kişilerin tespiti ve gerekirse beyanlarının tutanak altına alınması sağlanmalıdır. Bu konuda var ise Sivil Toplum Kuruluşlarının raporları, şikayete konu enkaz alanı ile ilgili sosyal medya hesaplarından yapılan yazılı ve görsel paylaşımlar çıkartılması, enkaz alanı fotoğrafları, Kurumların resmi görev yazıları ve olay yerine geliş saatleri, Yetkili mülki amirler ve siyasetçilerin olaya geç müdahale edildiğine dair açıklamaları, yaşamını yitirenlerin enkazdan çıkarılma tarih ve saatleri bilgisi, otopsi raporları temin edilerek dosyaya eklenmesi  sağlanmalıdır.

8-Delil tespiti yaptırılmasını ölüm, gaiplik, yaralanma hallerinde, bu kişilerin eşleri veya üçüncü dereceye kadar kan ve kayın hısımları da savcılıklardan ve Sulh Hukuk Mahkemesinden talep edebilir. Delil tespitine ilişkin istemler Savcılık ve Mahkeme tarafından ivedilikle öncelikle incelenir.

Maddi ve Manevi tazminat talepleri bakımından; Depremde ölüm, yaralanma gerçekleşmesi hâlinde ölenin mirasçıları ile belirli yakınları ve yaralanan kişiler, taşınır veya taşınmaz malları zarar gören kişiler, maddi ve manevi tazminat isteme hakkına sahiptir. Mağdurlar, Binanın yapımından sorumlu müteahhit ve diğer sorumlular hakkında özel hukukta belirlenen sorumluluk ilkeleri çerçevesinde dava açabilirler. Deprem öncesi yeterli önlemin alınmaması ve deprem sonrası arama kurtarma faaliyetlerinin eksik hatalı ve yanlış yapılması nedeniyle İdare Hukuku sorumluluk ilkeleri  ve devletin pozitif yükümlülükleri gereği yetkili İdari kurumlar aleyhine 1 yıl içerisinde yetkili İdareye başvurarak zararlarının tazminini isteyebilir. İdarenin 30 günlük sürede zararı tazmin etmemesi veya talebi reddetmesi halinde ilgili zarar görenler 60 gün içinde İdare Mahkemesinde dava açmalıdırlar.